Passage Bels Lijntje
Het Bels lijntje bestaat dit jaar 150 jaar.
Om het historisch belang van het Bels lijntje te benadrukken, maar ook om de entree naar de Blaak via het viaduct van het Bels lijntje onder de rijksweg A58 een waardige entree te maken is het idee ontwikkeld om in navolging van het viaduct bij de Vaartlaan ook dit kunstwerk te voorzien van een prachtige kunstschildering.
Onder leiding van Stefan Jansen is een traject gestart waarin 3 kunstenaars gevraagd zijn hun ideeën voor het viaduct te ontwikkelen. Joren Joshua, Jori van Boxtel en Thera Clazing zijn hiervoor benaderd.
Hun ideeën zijn inmiddels uitgewerkt en worden op 7 juli aanstaande om 16.00 gepresenteerd in de Hofstede de Blaak.
Alle bewoners zijn hiervoor uitgenodigd en mogen meestemmen over het ontwerp dat uiteindelijk zal worden gerealiseerd.
De concepten
Joren Joshua
Concept
Het viaduct van Belslijntje ligt midden in het groen van Stadsbos013. Viaducten hebben vaak een grauw en grimmig karakter, een donkere plek waar men liever zo snel mogelijk doorheen
gaat. Doordat dit viaduct midden in het bos ligt en aan een gewilde fietsroute ligt zou het juist het karakter moeten kunnen krijgen van een rustpunt in de route, een pauzemoment of
schuilplek (regen). In mijn ontwerp probeer ik door het gebruik van warme tinten en de
grafische planten in de achtergrond en kopse kanten een warme oase te creeren. Deze oase
zal in elk seizoen kleurrijk blijven en dus een warme plek om even te stoppen.
De afbeeldingen zijn allemaal figuren die eigenlijk niet graag gezien worden. De schuwe
dieren die alleen ‘s nachts of ’s ochtends vroeg wellicht te zien zijn en de smokkelaars die
een knipoog maken naar de oude smokkelroute richting Belgie.
Doordat het viaduct bestaat uit veel openingen en smalle balken verdwijnen grote delen van
de figuren, dit veroorzaakt een ruimtelijk gevoel, waarin de kijker getriggerd wordt wellicht
wat langer te zoeken naar het totaalplaatje. Daarnaast versterkt dit het idee, van figuren die
niet gezien willen worden. Alsof het viadcut bomen zijn waarachter ze verdwijnen of
verschuilen. Maar doordat de figuren daarentegen juist heel groot zijn afgebeeld staat dat
weer haaks op het idee van verstoppen.
In mijn werk is beweging altijd een belangrijk gegeven. Ook in dit ontwerp krijgen de figuren
een bepaalde snelheid, wat het levendig en speels houdt. Daarnaast sluit beweging ook mooi
aan bij een viaduct met een continue doorstroom van fietsers en wandelaars.
Ontwerp
Jori van Boxtel
Concept
HET ONTWERP
In mijn ontwerp voor de passage van het Bels Lijntje ben ik uitgegaan van twee
hoofdthema’s: De fauna van het omliggende natuurgebied en de cultuurhistorische en
hedendaagse waarde van het Bels Lijntje.
In het ontwerp zijn deze thema’s samengebracht en verbeeld in tegenovergestelde
kleurnuances.
Het ontwerp vormt een nieuwe eenheid met de natuur.
Ik heb de natuur benaderd, zoals je dat zou doen, vanuit een trein die over het Bels
Lijntje rijdt.
Als je in de trein zit snelt het landschap aan je voorbij, de natuur verandert in
kleurvlakken en wordt als het ware vloeibaar. De onverplaatsbare natuur wordt
beweeglijk, net als water.
DE NATUUR
Boven de watergrens zijn dieren die in Stadsbos 013 leven gedetailleerd verbeeld.
Het viaduct is een belangrijke ecologische verbindingszone. Zo vliegt de bij over het
bijenlint, dat langs het Bels Lijntje loopt. De poelkikker laat zich sinds een paar jaar
zien in het stadsbos. De huismus nestelt in boerderijen en vroeger ook in
wachtershuisjes langs het Bels Lijntje. De blauwe reiger staat roerloos klaar om een
riviergrondel te vangen. De nijlgans staat de toeschouwer imponerend aan te kijken.
De libelle staat voor de historie van de plek, omdat libellen al meer dan 150 miljoen
jaar bestaan.
Het doel van de uitvergroting is verwondering te creëren over hoe indrukwekkend de
dieren eigenlijk zijn en zo toeschouwers te inspireren meer aandacht te schenken aan
de omliggende natuur.
BELS LIJNTJE
Het verleden van het Bels Lijntje is aan de oppervlakte niet meer zichtbaar, daarom
wordt het verhaal onder de oppervlakte, onder het water, verteld.
De silhouetachtige vormen vertellen chronologisch hoe de spoorweg en
smokkelroute overgaan in het huidige fietspad en de recreatieve functie van het Bels
Lijntje.
Aan de ene kant van de dragers wordt richting Tilburg verwezen en aan de andere
kant richting Turnhout.
Tilburg richting Turnhout:
Langs de route Bels Lijntje stonden 28 seinwachtershuisjes. De bewoners moesten
iedere keer wanneer de trein passeerde het wegverkeer stoppen. In vroegere tijden
was het meestal de vrouw des huizes die met een vlag aankondigde dat de trein
naderde.
In de wachtershuisjes nestelden huismussen, omdat het slecht geïsoleerd was.
Zo is het wachtershuisje het vogelhuis van de mus geworden.
Kenmerkend voor het Bels Lijntje zijn de smokkelaars die al vanaf de Eerste Wereld
Oorlog smokkelwaar over de grens van Nederland en België smokkelen. Het viaduct
staat symbool voor de poort van Nederland naar België en andersom. De smokkelaars
sluipen onder de poten van de reiger door, die de grens symboliseert.
Dan verandert het Bels Lijntje in het huidige fietspad en recreatiegebied. Er fietsen
mensen op een tandem voorbij en helemaal rechts zitten twee mensen te kaarten. Een
van hen draagt een jokersmuts, wat verwijst naar Turnhout dat als bijnaam de
Speelkaartenstad heeft. Zo wordt de richting naar België aangegeven.
Turnhout richting Tilburg:
Aan deze kant is als eerste het station van Riel afgebeeld. Het hoogbouwstation was
identiek aan het station van Alphen.
Verderop rijdt een stoomtrein over het Bels Lijntje.
Daarna gaat het spoor over in het heden en fietst er iemand van of naar zijn werk
over het fietspad. Op de meest rechtse drager staat een man met een kruik in zijn
hand, afkomstig van de Kruikenstad, de naam die Tilburg tijdens carnaval heeft.
Tilburgers werden kruikenzeikers genoemd, omdat het verhaal gaat dat ze urine
spaarden in kruiken en verkochten om vervolgens wol in te wassen. Wat weer
refereert aan de textielindustrie van Tilburg.
DE VERBINDING
Met mijn ontwerp wil ik de verbeeldingswereld van de toeschouwers prikkelen en zo
een aanknopingspunt geven zich in een andere wereld te verplaatsen.
Het formaat en het detail in de dieren nodigt uit om stil te staan bij de schildering en
zo het verhaal van het Bels Lijntje te ontdekken.
De zes V vormige dragers staan symbool voor verbinding die ik met mijn ontwerp op
6 vlakken wil creëren.
1. De verbinding van gebieden:
De verwijzingen naar Tilburg en Turnhout en de nieuwe eenheid van de natuur in het
ontwerp.
2. De verbinding van tijdsgeesten:
De voormalige spoor- en smokkelfunctie is onder water verbonden met de
hedendaagse fiets- en recreatiefunctie.
3. De verbinding van mens met natuur:
Toeschouwers inspireren aandacht te schenken aan de omliggende natuur.
4. De verbinding van mensen met elkaar:
Toeschouwers inspireren met elkaar te praten over kunst, natuur en de historie.
5. De verbinding van mensen met de historie van de plek:
Toeschouwers een impressie geven hoe het 100 of 150 jaar geleden op die plek is
geweest.
6. De verbinding van het viaduct met de natuurrijke omgeving:
Het groen van de natuur en het grijs van het viaduct dichter bij elkaar brengen.
Ontwerp
Thera Clazing
Concept
Muurschildering Belslijntje 2017
Treinwrakken in een mysterieus, verlaten landschap, als je mijn werk kent zul je het vast
herkennen en zeggen: dit is een “ typische Clazing”. Ik begon dit ontwerp in eerste instantie met
een toegepast idee om er al snel achter te komen dat ik geen toegepast kunstenaar ben en
wederom terugkom bij mijn autonome ideeën en beelden. Deze schets komt voort uit een werk dat
ik eerde dit jaar maakte in de serie Salvation of the Wild. Het beeld toont een moerassig
landschap waarin enkele bunkers staan. Een kudde herten staart je aan vanuit de verte. Op de
voorgrond zijn, bijna op ware grote, drie figuren geschilderd met dierenschedels in hun handen. In
dit werk probeer ik een spanning te creëren tussen het schilderij en de toeschouwer. Een stille
dreiging, alsof er nog iets op de loer ligt. De vraag is: “wordt er op jou, de toeschouwer gejaagd of
zijn de geschilderde schepsels diegenen die moeten vrezen?”
In het schetsontwerp voor Belslijntje heb ik getracht om een zelfde soort sfeer te creëren als in het
bovengenoemde schilderij. Een viaduct is voor mij een plek van transitie maar kan tegelijkertijd
gezien worden als schuilplaats. Stilstand versus beweging.
Ik wil me in dit schetsontwerp toespitsen op verschillende aspecten:
• de kwaliteit van de openbare ruimte versterken. (schoon, heel en veilig)
• de beleving van passanten vergroten.
Tevens vind ik het van belang om de Fauna-passage van wild te integreren in mijn ontwerp.
Ik wil het viaduct benaderen als een schuilplaats, als rustpunt, als grot. Ik zie de muurschilderingen
dan ook als “hedendaagse grottekeningen”. Ik gebruik de vorm van het viaduct om beelden in een
cyclus weer te geven. De architectuur nodigt uit om als het ware een muurschildering in ‘stripvorm’
te maken. De cyclus begint in de rust; een stilstaand beeld van een treinwrak in een verlaten
landschap. Dan volgt er een beeld waarin ik een moment bevries vlak voor het ‘vluchten of
vechten’. Alles staat nog steeds stil maar er heerst een alertheid, alsof alles op scherp staat.
Deze beelden worden opgevolgd door ‘de vlucht’; beweging en chaos. Daarna schilder ik ‘de jacht’
om uiteindelijk weer terug te keren in de rust. Ik zag tijdens het maken van het schetsontwerp een
mooie dialoog ontstaan tussen de botstructuren en de treinwrakken. Vandaar dat ik daarvoor
heb gekozen. In een aantal delen van de muurschildering een surrealistisch, kubistisch landschap
teruglaten komen dat geïnspireerd is op een schilderij uit de serie ‘Me and my Monsters, Trying to
Escape’ . Al met al is het mijn bedoeling om door de verschillende beeltenissen zowel de ‘shelter’
als de transitie-plek te integreren in het werk.
Als de keuze naar mij uitgaat zal ik me verdiepen in de flora en fauna van het gebied en deze in
het definitieve ontwerp terug laten komen. Ik heb al contact gehad met Gert Brunink om op
expeditie te gaan in de omgeving van Stadsbos 013 en Belslijntje.
In het definitieve ontwerp wil ik ook het daadwerkelijke treintje van Belslijntje (of een zelfde type)
gebruiken.
Ontwerp
